Flash Mob – What's that?

The time – 5 PM on a lazy Sunday afternoon; Place – Mumbai's famous Railway station, Chatrapati Shivaji Terminus or CST

The railway terminus is not at all crowded being a Sunday. Few commuters are rushing around as usual. Few coolies and hand cart pushers are relaxing since there is not much work to do. Suddenly loud music starts playing to the tune of a popular song from a Bollywood flick, "Rang De Basanti".

A young girl, wearing white Tee and jeans suddenly starts dancing to the tune. Within seconds she is joined by another girl attired in similar fashion. In next few seconds they are joined my couple of young males. The thin crowd on the station starts collecting around the dancers. Within next minutes, more and more dancers join. By now there is a small crowd milling  around the dancers. Everyone starts enjoying the music and the dance. Number of dancers steadily increases to about 200. There is question mark on the face of each and every spectator " What the hell is going on?

But, as the dance catches every one by surprise, it also stops suddenly. The popular music also can be heard no more. The dancers mingle with the crowds and disappear. Only thing that remains, are the questions in the minds of the spectators. Who were these guys? Why did they dance here on the station?Where did they disappear suddenly?

वेळ- मागच्या रविवारची दुपार; स्थळ- मुंबईचे प्रसिद्ध बोरीबंदर किंवा व्ही.टी. किंवा छत्रपती शिवाजी टर्मिनस रेल्वे स्थानक;

रविवारचा दिवस असल्याने रेल्वे स्थानकावर तशी गर्दी फारशी नाहीये. थोडे फार प्रवासी लगबगीने इकडून तिकडे जा ये करत आहेत. हमाल, हातगाडीवाले आरामात बसलेले आहेत. अचानक कोठून तरी एकदम बॉलीवूडच्या 'रंग दे बसंती' या चित्रपटातील एका गाण्याचे संगीत मोठ्याने वाजू लागते. त्या बरोबर 200 च्या आसपास असलेल्या संख्येचे नर्तक एकदम त्या गाण्याच्या तालावर नाच करू लागतात.

आजूबाजूचे लोक हे काय चालले आहे? अशा प्रश्नार्थक मुद्रेने जमा होतात? त्यांना काही समजण्याच्या आतच 10 मिनिटात नाच संपतो. नर्तक गायब होतात व संगीतही लुप्त होते. उरतात ते फक्त दर्शकांच्या मनातले प्रश्न!

त्याच दिवशी या नाचाचे व्हिडिओ, यू-ट्यूब वर दिसू लागतात . फेस-बुक व ट्विटरवरून या व्हिडिओंची देवाण घेवाण होते. व मुंबईतून एक नवीनच सामाजिक प्रयोग भारतामध्ये जन्माला येतो. या प्रयोगाचे नाव आहे फ्लॅश मॉब, आणि हा प्रयोग जरी अकस्मात झाल्यासारखा वाटत असला तरी तो अतिशय काळजीपूर्वक प्लॅन केलेला असतो.

फ्लॅश मॉब किंवा एका समूहाचे अचानक अवतरणे, नाच सुरू करणे व काय होते आहे ते कळण्याच्या आत गायब होणे, हा प्रयोग परदेशांमध्ये 2003 मध्ये प्रथम सुरू झाला. यात भाग घेणार्‍या कलाकारांच्या दृष्टीने हा एक अविस्मरणीय अनुभव असतो. आश्चर्यचकीत झालेल्या प्रेक्षकांच्या समोर हा नाच करणारे कलावंत आपण काहीतरी विशेष केल्याच्या आनंदात असतात व त्यातूनच त्यांचा हा समूह एकजीव होत जातो. या फ्लॅश मॉब मुळे कलावंतांना जरी आनंद मिळत असला तरी त्याचा उपयोग काय? असा प्रश्न कोणालाही पडेल.

फ्लॅश मॉब इतक्या अकस्मात केला जातो की तो सुरू झाल्यावर त्या ठिकाणी असलेल्या प्रत्येकाचे तो लक्ष खेचून घेतोच. त्यामुळेच सामाजिक प्रश्नांकडे लोकांचे लक्ष वेधून घेण्यासाठीची ही एक नामी युक्ती आहे असे या कार्यक्रमाच्या संयोजकांना वाटते आहे. पथ नाट्यापेक्षाही हा कला अविष्कार लोकांचे लक्ष खेचून घेण्यात अग्रेसर आहे. सार्वजनिक वाहतुकीचे प्रश्न, स्त्री-पुरुष समानता, अंधश्रद्धा या सारख्या सामाजिक प्रश्नांकडे या कला अविष्कारामुळे लोकांचे लक्ष अधिक उत्तम रितीने आकर्षित करून घेता येईल असे संयोजकांचे म्हणणे आहे.

मुंबईच्या शोनन कोठारी यांनी आयोजित केलेल्या फ्लॅश मॉबला आंतरजालावर लाभलेली लोकप्रियता बघता या प्रयोगाचा प्रसार सगळ्या शहरांत व गावांत लवकरच होईल असे दिसते. या आठवड्यात दिल्लीला फ्लॅश मॉब होणार आहे. स्थळ, वेळ अर्थातच कोणालाच माहीत नाही.

3 डिसेंबर 2011